در استاندارد ملی ایران کالیبراسیون عبارت است از مقایسه یک دستگاه اندازه گیری با یک استاندارد و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن و در صورت لزوم تنظیم کالیبراسیون در مقایسه با استانداردهای مربوطه.
کالیبراسیون به زبان ساده یعنی اندازه گیری و صحت وسیله اندازه گیری در مطابقت با مرجع تایید شده. با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر و انجام آزمایش های دقیق از طریق انجام آزمون ها و اندازه گیری های مطمئن صورت می گیرد لذا انجام فرایند کالیبراسیون در تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
هدف از کالیبراسیون
کالیبراسیون معمولا با اهداف زیر انجام می شود:
- برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع
- اطمینان از درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه اندازه گیری
زمان کالیبراسیون
عوامل زیادی در حداقل زمان فواصل اندازه گیری موثر هستند:
- نوع وسیله
- پیشنهاد و توصیه کارخانه سازنده
- روند داده های به دست آمده از روی سوابق کالیبراسیون قبلی
- سوابق تعمیر و نگهداری دستگاه
- طول زمان استفاده و تعداد دفعات استفاده
- مدت زمان عمر دستگاه
- تغییر شرایط محیطی(ماننددما، رطوبت، ارتعاشات و…)
فنون کالیبراسیون
به طور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است.
روش اول، به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله است.
روش دوم، روش اول را دربرگرفته و تنظیم ،تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را در بر می گیرد.
روش سوم علاوه بر پوشش روش اول و دوم ،نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مربوطه مقایسه و وضعیت دستگاه نیز از جهت قبول یا رد آن مشخص می شود.
مکان کالیبراسیون
مکان کالیبراسیون می تواند در محل آزمایشگاه شرکت باشد و یا در محل استفاده دستگاه.بهتر است دستگاه در محل استفاده کالیبره گردد تا مواردی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب دستگاه در حمل و نقل در صحت کالیبراسیون نقشی نداشته باشند.
برچسب گذاری: دستگاه کالیبره شده باید از دستگاه کالیبره نشده مشخص باشد تا اشتباه سهوی دقت آزمایش را زیز سوال نبرد. به این منظور معمولا روی دستگاه کالیبره شده یک برچسب نصب میگردد که روی آن نام و کد شناسایی دستگاه، تاریخ کالیبراسیون، تاریخ انجام کالیبراسیون بعدی، محدودیت های کاربرد و استفاده از دستگاه درج می شود.
همچنین همزمان با این مرحله برگه سوابق کالیبراسیون نیز صادر می گردد که در آن مواردی مانند: اطلاعات شناسایی دقیق ابزار(نام،کد،سریال)، نام مسئول و محل نگهداری،تاریخ،حدود خطای قابل قبول، نتیجه کالیبراسیون در قالب مقادیر خوانده شده پیش از تنظیم و پس از تنظیم برای هریک از پارامترهای مورد کالیبراسیون، شماره سریال استانداردهایی که برای کالیبره کردن ابزار به کار رفته اند، شرایط محیطی در حین کالیبراسیون، نام شخصی که عمل کالیبراسیون را انجام داده است، جزئیات هر گونه محدودیت استفاده، جزئیات تمامی تنظیمات ، خدمات ، تعمیرات و تغییراتی که انجام شده است درج می گردد.
هرم کالیبراسیون
هرم کالیبراسیون ساختار فنی و اجرایی کالیبراسیون را به صورت سلسله مراتبی نشان میدهد. با توجه به این هرم سیستم یکای SI در راس کالیبراسیون قرار دارد زیرا که شالوده هر اندازه گیری، یکا و استاندارد آن است و بدون یکای استاندارد این امر ممکن نیست.
یکاهای SI:
این سیستم بین المللی بر اساس واحدهای: کیلوگرم،متر،ثانیه،آمپر،کلوین،کندلا تنظیم شده و به ۲۲زیر مجموعه تقسیم میشود.
استاندارد های جهانی:
استاندارد های اندازه گیری که به تایید سازمان NIST آمریکا رسیده.
استاندارد های اولیه:
استاندارد های اولیه که در استاندارد ISO17025 ذکر شده
استاندارد های کاری:
کالیبراسیون های روزانه که توسط تکنسین های آزمایشگاه انجام میشود.
دستورالعمل ها:
دستورالعمل های فرایندی و تجهیزات اندازه گیری که در صنعت و تجارت به کار میروند.
کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی
از آنجا که در تجهیزات آزمایشگاهی ، سنسورهای متفاوتی برای سنجش اِلمان های مختلف بکار می رود بدیهی است که کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی تاثیر بسیار مهمی در کیفیت نتایج ارائه شده دارد. معمولا علاوه بر کالیبره هنگام خرید دستگاه، کالیبراسیون باید به صورت دوره ای (که معمولا توسط شرکت های سازنده اعلام می گردد) نیز انجام پذیرد.
کالیبراسیون وسایل و تجهیزات آزمایشگاهی نیز به سه روش قابل اجراست. روش اول کالیبراسیون برای به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله است. روش دوم روش اول را در برگرفته و علاوه بر آن نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مقایسه شده و وضعیت وسیله نیز از جهت قبول یا رد آن مشخص میشود. روش سوم، روش دوم را دربرگرفته و تنظیم، تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را نیز در بر میگیرد. کالیبراسیون یا تنظیم دمایی بعضا در برخی شرکت های سازنده دستگاه ها و تجهیزات اندازه گیری نیز انجام میشود.
عدم قطعیت در گواهینامه کالیبراسیون
کلمه عدم قطعیت در گواهی کالیبراسیون به معنی تردید در خصوص اعتبار نتیجه است. عدم قطعیت اندازه گیری به ما اطلاعاتی درباره کیفیت اندازه گیری ارائه میدهد. نتیجه فقط تخمینی از مقدار واقعی است و فقط هنگامی کامل است که با گزارشی درخصوص عدم قطعیت همراه باشد.
هنگامیکه نتیجه اندازه گیری یک کمیت فیزیکی گزارش میشود، الزامی است که عدم قطعیت در مورد کیفیت نتیجه ارائه شود تا کسی که آن را استفاده میکند بتواند قابلیت اطمینان آن را ارزیابی کند. بدون این اطلاعات نتایج اندازه گیری را نمیتوان با یکدیگر مقایسه کرد.
دریافت خدمات کالیبراسیون از آزمایشگاههای مرجع
در حال حاضر شرکت هایی که از اداره استاندارد مجوزهای لازم را دارند قابلیت صدور گواهی نامه کالیبراسیون مورد تایید اداره استاندارد را دارند.توجه نمایید که در صورتیکه گواهی کالیبراسیون توسط شرکت های دیگری که مجوز از اداره استاندارد را ندارند صادر شده باشد، این گواهی هیچ ارزشی برای اداره استاندارد ندارد. لذا در صورتیکه جهت طی مراحل قانونی نیاز به تایید اداره استاندارد دارید حتما از شرکت های تجهیزات آزمایشگاهی مورد تایید اداره استاندارد گواهی دریافت نمایید.
یکی از مواردی که هنگام انتخاب شرکت می تواند مهم باشد داشتن استاندارد ISO 17025 می باشد. استفاده از یک آزمایشگاه دارای این استاندارد اجباری نیست، اما معمولا توصیه می شود از آزمایشگاه های دارای این استاندارد نظیر آزمایشگاه کالیبراسیون مهام سیال ویرا استفاده نمایید. این بدین معنی است که آزمایشگاه کالیبراسیون الزامات ISO رابرآورده کرده است و شرایط فنی و الزامات سیستم مدیریتی را که برای ارائه نتایج تست و کالیبراسیون معتبر از نظر فنی ضروری است را دارا می باشد.
بدون دیدگاه